XChange 19 – November 2021

258 miljoen euro is het duizelingwekkend bedrag dat er jaarlijks binnen de Europese Unie wordt besteed in kader van verbaal en fysiek geweld tegen vrouwen. Slechts één procent daarvan gaat naar preventie. En dan is er nog het frappante besef dat er geen cijfers bekend zijn voor geweld tegen mannen.  

Volgens het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen werd 1 op de 10 mannen het afgelopen jaar geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag door zijn (ex-)partner. Hetzelfde overkwam 1 op de 7 vrouwen. Volgens andere bronnen is het verschil nog kleiner.  

Toch horen we nauwelijks verhalen over mannen die geweld meemaken. Het taboe, de onwetendheid en de schaamte zijn erg groot. Eenduidig cijfermateriaal is niet voorhanden. Net als vrouwen die partnergeweld meemaken, ervaren de meeste mannen vooral psychisch geweld. 

Hierbij wordt de partner gekleineerd, vernederd, voor schut gezet tegenover vrienden en familie, geïsoleerd, voortdurend gecontroleerd,… Er hoeven niet altijd klappen te vallen om te spreken van een gewelddadige relatie. Ook psychisch geweld kan zware gevolgen hebben.  

Wat de meeste mensen niet weten, is dat partnergeweld vaak wederkerig is. Beide partners maken zich dan schuldig aan gewelddadig of kleinerend gedrag tegenover elkaar. Maar er zijn ook gevallen waar de ene partner de andere domineert en terroriseert, zonder dat de ander iets terug doet. Vaak heeft de pleger dan een psychische stoornis 

Uit de eerste grootschalige, representatieve, gender- en leeftijdsgevoelige studie over seksueel geweld in België blijkt dat twee derde van de Belgische bevolking in de loop van zijn/haar leven te maken krijgt met seksueel geweld. 

Seksueel geweld komt vaak voor in België. In deze studie, genaamd “UN-MENAMAIS” (Understanding the Mechanisms, Nature, Magnitude and Impact of Sexual Violence in Belgium), hebben experten van de Universiteit Gent, de Universiteit van Luik en het Nationaal Instituut voor Criminologie en Criminalistiek vastgesteld dat twee derde van de Belgische bevolking tijdens hun leven te maken krijgt met seksueel geweld. 

De onderzoekers hanteerden de WHO-definitie van seksueel geweld: elke seksuele daad die tegen iemands wil wordt uitgevoerd. 

Seksueel geweld komt voor bij mensen van alle geslachten, leeftijd, seksuele geaardheden en etnische achtergronden… 

Bij mensen tussen 16 en 69 jaar heeft 64% (81% vrouwen en 48% mannen) al seksueel geweld meegemaakt. Twee op vijf vrouwen en één op vijf mannen maakten hands-on seksueel geweld mee (met fysiek contact tussen pleger en slachtoffer),  met 5% van de mannen en 16% van de vrouwen die aangaven te zijn verkracht. 

80% van de LGBTQIA+ personen werd blootgesteld aan één of andere vorm van seksueel geweld; 79% kreeg te maken met hands-off  seksueel geweld (bv. seksuele intimidatie, vormen zonder fysiek contact tussen pleger en slachtoffer) en 42% met hands-on seksueel geweld, waarvan 24% (een poging tot) verkrachting. 

Voor verzoekers om internationale bescherming die in België verblijven, loopt het slachtofferschap op tot meer dan 84%; bij 61% gebeurde dit in de laatste 12 maanden toen ze al in Europa of België waren. 

Seksueel geweld heeft een impact op mentale gezondheid. De studie vond een link met depressie, angst, PTSS en zelfmoordpogingen. Het verminderd presteren op de werkvloer, ziekte verzuim en toename van arbeidsongevallen.  

De meeste slachtoffers hadden nog geen hulp gezocht. Slechts 7% zocht professionele hulp en slechts 4% meldde hun slachtofferschap bij de politie. 

Bijna 70% van de 1951 ondervraagde artsen heeft tijdens zijn loopbaan ten minste één slachtoffer van seksueel geweld gezien, maar de slachtoffers melden zich meestal pas na enkele jaren. 

Wij bevinden ons momenteel in een overgangsfase waarin verschillende forensische modellen worden toegepast. Ongeacht het forensisch model worden slachtoffers systematisch geconfronteerd met secundaire victimisatie (opnieuw slachtoffer worden door houding of werkwijze politie, justitie, artsen,…) als gevolg van het langdurige juridische proces waarover zij weinig informatie krijgen.  

Tijdens het X²-Congres gingen we met een aantal experten in debat over de manier waarop we vanuit maatschappelijk standpunt, maar ook vanop de werkvloer als collega of werkgever constructief kunnen omgaan met het aanreiken van oplossingen.