Liesbeth Vandenrijt over de Corona impact op de werksfeer
Lockdown en Social distancing vs samenwerking en vertrouwen op de werkvloer : een paradox
Hoe we ons voelen op het werk wordt in grote mate bepaald door onze (hersen)hormoonhuishouding. In onze hersenen vindt voortdurend communicatie plaats tussen miljoenen cellen via neurotransmitters. De varianten die een bepalende rol spelen bij het ervaren van geluk, ook binnen ons werk zijn endorfine, dopamine, serotonine en oxitocine.
Endorfine leidt toe een gevoel van geluk, trots en welbehagen. Het maskeert fysieke pijn, werkt weerstand verhogend en vermindert angst. De meest gekende endorfine boost is de runners high.
Dopamine zorgt ervoor dat we een kick ervaren bij het bereiken van een resultaat of target.
Of de voldoening bij het afvinken van een taak of bij het bedenken van iets nieuws. Dopamine is erg verslavend. Workaholics hebben een permanente nood aan hun dosis kicks.
Endorfine en dopamine zijn egoïstisch, individualistisch en leveren slechts een korte termijn effect op.
De chemische stoffen die ons een gevoel van veiligheid geven en leiden tot vertrouwen en samenwerking zijn serotonine en oxitocine. Dit zijn onbaatzuchtige chemicaliën die we enkel in groep of in contact met anderen ontwikkelen.
Serotonine (gelukshormoon) is de tegenhanger van dopamine. Terwijl dopamine activerend en energiegevend is, werkt serotonine kalmerend. Deze stof wordt opgewekt wanneer we ons trots en zelfbewust voelen. We krijgen dit door ons in het openbaar te bewegen, door in contact te komen met anderen, door te netwerken. Dit geeft ons een gevoel van status, meerwaarde en erkenning. Het versterkt onderlinge relaties en zet aan tot samenwerken.
Een andere gekende stof is adrenaline. Bij een gezonde taakspanning houdt adrenaline ons alert. We kennen dit gevoel zeker ook in beangstigende omstandigheden. Adrenaline zorgt ervoor dat we effectief kunnen blijven onder stress.
Wanneer deze stress echter omslaat naar een ongezond of chronisch niveau dan gaat ons lichaam cortisol (stresshormoon) aanmaken. Wanneer je hier te lang, te veel van aanmaakt kunnen al je reserves lichamelijk uitgeput geraken en kan dit uiteindelijk zelfs leiden tot een burn-out.
Gelukkig is er het knuffelhormoon, oxitocine dat hier tegengewicht biedt.
In ons lichaam is er een permanente strijd tussen cortisol en oxitocine. Hoe hoger het oxitocine gehalte, hoe lager de cortisol.
Oxitocine breekt cortisol af en brengt ons lichaam tot rust. Het wekt gevoelens van vertrouwen op en het versterkt sociale banden. Het verbetert ons humeur, stimuleert teamwork en zet aan tot beter presteren in teamverband. Het verhoogt bovendien onze weerstand en beschermt ons immuunsysteem. Het knuffelhormoon is dus een echt anti-stresshormoon. Hoe meer van dit hormoon, hoe beter dus. Ook in de sportpsychologie hebben ze dit goed begrepen. Vandaar dat we in teamsporten veel tactiele gedragingen kunnen waarnemen. Grouphugs, high fives en schouderklopjes bevorderen de aanmaak van oxytocine. Er ontstaat zo verbinding met en vertrouwen in elkaar. Ook een hartelijke begroeting met een stevige handdruk of kus, een fijne babbel en oogcontact zijn stimulerend. We kunnen stress en problemen dus echt van ons af praten door te netwerken en onze sociale contacten te onderhouden
Wij zijn als mensen van nature uit sociale wezens die genieten van subtiele aanrakingen en sociale contacten. Iemand aanraken wordt doorgaans als waarderend ervaren. Een handdruk is in onze cultuur het meest menselijke teken van vertrouwen.
Uitgerekend al deze vormen van sociaal contact worden vandaag sterk teruggedrongen.
Sociale isolatie kan leiden tot meer angst, een daling van ons zelfvertrouwen en leervermogen en het verminderen van onze weerstand. Een sociaal gedepriveerde context leidt tot minder aanmaak van oxitocine. We krijgen een gevoel van onveiligheid waardoor vertrouwen en samenwerken afnemen. Bijgevolg kunnen cynisme, wantrouwen en egocentrisch denken de kop op steken.
Uitgerekend in tijden waar sterk een beroep gedaan wordt op solidariteit en groepsdenken, bevinden we ons in een context die net het meer individualistische denken stimuleert. We komen in een soort overlevingsmodus waarbij onze eigen veiligheid primeert op die van anderen.
Daar bovenop is stress vandaag van een andere orde; stress door onzekerheid, stress over onbetaalde rekeningen door inkomensverlies of –vermindering, stress door angst om ziek te worden. Stress doordat onze structuur overhoop gegooid is door het telewerken in combinatie met de opvang van het gezin. Elke keer als ons lichaam dergelijke stress ervaart produceren onze bijnieren cortisol.
Cortisol breekt oxitocine af waardoor onze sociabiliteit en empathie sterk geïnhibeerd worden. Niet essentiële systemen zoals dankbaarheid, geduld en zorg voor anderen worden on hold gezet of uitgeschakeld.
Sociaal én fysiek contact met teamleden is dan ook van wezenlijk belang voor het creëren van een veilige omgeving waarin groepsgevoel en solidariteit heersen. Empathie krijgt in een sociale en fysieke setting veel meer ruimte dan bij het ontbreken van dit contact.
Het valt dus echt af te wachten wat de effecten van een langdurige lockdown zullen zijn op onze happiness maar ook op belangrijke parameters die de performantie van medewerkers beïnvloeden zoals betrokkenheid, samenhorigheid en vertrouwen.